Warunki pogodowe i wodne

Na otwartym morzu żeglarze muszą być przygotowani na szybkie zmiany warunków pogodowych i potencjalnie ekstremalne zjawiska, takie jak burze czy wysokie fale. Zrozumienie i przewidywanie pogody jest krytyczne dla bezpieczeństwa na morzu.

Dodatkowo, jednym z istotnych aspektów różniących żeglarstwo morskie od śródlądowego jest charakter zafalowania i ogólny stan morza, który na otwartych wodach oceanicznych i morskich jest zdecydowanie bardziej wymagający i zróżnicowany niż na śródlądowych akwenach, nawet największych jeziorach. Na morzu żeglarze często napotykają na wysokie fale i silne prądy, które są efektem działania złożonych systemów atmosferycznych i wpływów pływowych, nieobecnych na wodach śródlądowych. Zafalowanie na morzu może przybierać różne formy, od regularnych, długich fal, po nieregularne i gwałtowne sztormowe wzburzenia, które wymagają od żeglarzy dużego doświadczenia, umiejętności i odpowiedniego przygotowania. 

Żeglarstwo śródlądowe, choć zazwyczaj oferuje bardziej stabilne warunki, również może przynieść niespodzianki, takie jak gwałtowne burze.  W przypadku śródlądzia najcześciej bardzo szybko jesteśmy w stanie schronić się w osłoniętym i bezpiecznym porcie, bo na wodach śródlądowych, żeglarze zwykle unikają pływania w trudnych warunkach pogodowych, ponieważ istnieje możliwość bezpiecznego schronienia się w portach lub marinach. W przeciwieństwie do otwartego morza, gdzie znalezienie schronienia może być trudne lub niemożliwe, na jeziorach, rzekach czy kanałach żeglarze mają zazwyczaj łatwy dostęp do licznych przystani, które oferują ochronę przed złymi warunkami atmosferycznymi. W sytuacji pogorszenia się warunków, takich jak silny wiatr, burze czy gwałtowne opady, zaleca się spływanie do najbliższego bezpiecznego miejsca. Ta strategia nie tylko zwiększa bezpieczeństwo załogi i jednostki, ale również pozwala uniknąć ryzyka związanego z trudną nawigacją w złych warunkach pogodowych na śródlądziu, gdzie możliwości manewrowania są często ograniczone przez mniejszą przestrzeń wodną. 

Nawigacja i planowania trasy

Żeglarstwo morskie wymaga od żeglarzy głębokiej wiedzy nawigacyjnej, w tym umiejętności korzystania z map morskich, GPS oraz znajomości prądów morskich i pływów. Nawigacja morska często wiąże się z długimi przelotami, gdzie ląd jest poza zasięgiem wzroku i zasięgu GSM, co wymaga precyzyjnego planowania trasy i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach awaryjnych.

Żeglarstwo śródlądowe, choć może wydawać się mniej wymagające, również stawia przed żeglarzami wyzwania nawigacyjne, takie jak unikanie płytkich wód, znaków nawigacyjnych i innych jednostek na węższych akwenach. Planowanie trasy musi uwzględniać lokalne warunki, takie jak poziom wody w rzekach i jeziorach, które mogą się zmieniać w zależności od pory roku. Błędy nawigacyjne na śródlądziu jednak najczęściej wiele wybaczają. Najczęściej (w Polsce raczej zawsze) nawigacja prowadzona jest w zasięgu internetu, zasięgu GSM oraz widoczności lądu (można prowadzić po prostu nawigację terestryczną). 

Różna konstrukcja jachtów

Jachty używane do żeglarstwa śródlądowego (inshore) i morskiego (offshore) różnią się konstrukcją, wyposażeniem i możliwościami, aby sprostać specyficznym wymaganiom tych dwóch środowisk żeglarskich. Śródlądówki (potocznie nazywane żaglówkami) są zazwyczaj mniejsze, lżejsze i mają płytsze zanurzenie, co czyni je idealnymi do żeglowania w zatokach, jeziorach i rzekach, gdzie wody są spokojniejsze, a głębokość jest ograniczona. Ich konstrukcja często kładzie większy nacisk na zwrotność i łatwość manewrowania niż na zdolność do radzenia sobie z trudnymi warunkami morskimi. W Polsce najczęściej na śródlądziu pływa się jachtami mieczowymi. Na śródlądziu jachty też dzielą się na kabinowe i odkrytopokładowe, których na morzu praktycznie nie ujrzymy (pomijając żeglarstwo sportowe uprawiana na morzu). 

Z kolei jachty morskie (offshore) są zbudowane z myślą o wytrzymałości i stabilności, aby mogły bezpiecznie żeglować na otwartym morzu, często w trudnych warunkach pogodowych. Posiadają one głębsze zanurzenie, mocniejszą konstrukcję kadłuba i zaawansowane systemy nawigacyjne i komunikacyjne, co pozwala im na długodystansowe rejsy z dala od brzegu. 

Wymagania dotyczące sprzętu i bezpieczeństwa

Żeglarstwo morskie stawia przed żeglarzami wyjątkowe wymagania, które obejmują nie tylko użycie "mocniejszych" jachtów, ale również zaawansowanego wyposażenia żeglarskiego i środków bezpieczeństwa. Konieczność stosowania się do przepisów prawnych i zasad zdrowego rozsądku wymaga od żeglarzy morskich posiadania kompleksowego zestawu wyposażenia i urządzeń zapewniających bezpieczeństwo na otwartym morzu.

Do niezbędnego wyposażenia należą między innymi tratwy ratunkowe, które mogą okazać się kluczowe w sytuacji zagrożenia życia, a także EPIRB, czyli radiowy sygnalizator pozycji awaryjnej, który w razie wypadku umożliwia szybką lokalizację jachtu.  Ponadto, żeglarze muszą być wyposażeni w pirotechnikę morską, umożliwiającą sygnalizowanie swojej obecności w trudnych warunkach, a także lifeliny, zapewniające dodatkowe zabezpieczenie przed wypadnięciem za burtę.

Urządzenia radiokomunikacyjne stanowią nieodzowny element wyposażenia, umożliwiający ciągły kontakt z innymi jednostkami i służbami ratunkowymi. Nie mniej ważne są wysokiej jakości przyrządy nawigacyjne, takie jak plottery i radary, które pomagają w precyzyjnym określaniu pozycji i unikaniu potencjalnych zagrożeń.

Zdrowy rozsądek podpowiada również konieczność inwestycji w dobrej jakości sztormiaki, które chronią przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, oraz solidne obuwie, zapewniające stabilność i bezpieczeństwo na pokładzie. Wszystkie te elementy składają się na zestaw narzędzi niezbędnych do bezpiecznego i odpowiedzialnego żeglowania po morzach i oceanach.

W przypadku żeglarstwa śródlądowego, choć wymagania dotyczące sprzętu mogą być mniej rygorystyczne, nadal kluczowe jest posiadanie odpowiedniego wyposażenia bezpieczeństwa, w tym obowiązkowo kamizelek ratunkowych dla wszystkich członków załogi oraz znajomość lokalnych przepisów żeglarskich.

Inne uprawnienia (patenty)

W Polsce (nie jest to regułą w innych krajach) różnice między żeglarstwem morskim a śródlądowym znajdują odzwierciedlenie również w systemie uprawnień żeglarskich, które są dostosowane do specyfiki obu tych środowisk. Do żeglowania po śródlądowych akwenach wystarczające są uprawnienia żeglarza jachtowego, które pozwalają na prowadzenie jachtów żaglowych po jeziorach, rzekach i innych wodach wewnętrznych. Natomiast żeglarze pragnący wypłynąć w morze muszą zdobyć dodatkowe kwalifikacje, takie jak Jachtowy Sternik Morski (JSM), który jest niezbędny do prowadzenia jachtów na wodach morskich. Uprawnienia te wymagają od kandydatów nie tylko większej wiedzy teoretycznej, ale także praktycznego doświadczenia w nawigacji morskiej, radzeniu sobie w trudnych warunkach pogodowych oraz umiejętności zarządzania załogą na otwartym morzu. Dużo dyskutuje się, czy system uprawnień w Polsce zapewnia, że żeglarze są odpowiednio przygotowani do wyzwań, jakie stawia przed nimi żeglowanie na morzu. Na szczęście nawet mając JSM-a można, a nawet trzeba,  zdobywać doświadczenie na rejsach stażowych. 

Aspekty prawne i regulacje żeglarskie

Żeglarstwo morskie podlega międzynarodowym konwencjom i regulacjom, w tym Konwencji SOLAS (Safety of Life at Sea) i MARPOL (Prevention of Pollution from Ships), które określają standardy bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Znajomość prawa morskiego jest niezbędna dla każdego, kto wybiera się na morze.

W przypadku żeglarstwa śródlądowego, żeglarze muszą znać lokalne przepisy żeglarskie, które mogą się różnić w zależności od kraju i specyfiki danego akwenu. W Polsce, na przykład, istotne są przepisy dotyczące żeglugi na śródlądowych drogach wodnych. 

Umiejętności i przygotowanie załogi

Uprawnienia to nie wszystko, słyszy się wielokrotnie hasło "patenty nie pływają". Załoga jachtu morskiego musi posiadać szeroki zakres umiejętności, w tym umiejętności nawigacyjne, radzenie sobie w trudnych warunkach pogodowych oraz zdolności do długotrwałego funkcjonowania w ograniczonej przestrzeni. Wiedza z zakresu pierwszej pomocy i radzenia sobie w sytuacjach awaryjnych jest niezbędna.

Żeglarstwo śródlądowe może wydawać się bardziej dostępne, ale również wymaga specyficznych umiejętności, takich jak sprawne manewrowanie na coraz bardziej zatłoczonych jeziorach mazurskich.

Choć żeglarstwo morskie i śródlądowe dzielą wspólna pasja i miłość do wody, różnią się one znacząco pod względem wymagań, umiejętności i doświadczeń. Zrozumienie tych różnic pozwala na lepsze przygotowanie do wyzwań, które niesie każdy z tych rodzajów żeglarstwa, i zapewnia bezpieczne oraz satysfakcjonujące doświadczenie na wodzie.

Zachęcamy do uprawiania jednego i drugiego "rodzaju" żeglarstwa, bo przynosi choć różne, to niesamowite emocje.